Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) przekazała dziś rano wiadomości, które zachwycają zarówno naukowców, jak i estetów. Kosmiczny teleskop Cheops (CHaracterising ExOPlanet Satellite) zarejestrował sygnał sugerujący występowanie zjawiska optycznego zwanego glorią w atmosferze ultra-gorącego jowisza WASP-76b. To pierwszy raz w historii, gdy ten subtelny efekt świetlny wykryto poza naszym systemem planetarnym.
Źródło: ESA/Cheops/Wizja artystyczna
Czym jest kosmiczna gloria?
Gloria to zjawisko optyczne przypominające tęczę, ale o nieco innej naturze. Na Ziemi widujemy je często z samolotu lub na szczytach górskich jako barwne pierścienie otaczające cień obserwatora rzucony na chmury (zjawisko Widma Brockenu). Powstaje ono w wyniku dyfrakcji (ugięcia) światła na idealnie sferycznych, jednorodnych kropelkach wody.
Odkrycie tego efektu na WASP-76b – planecie oddalonej o 637 lat świetlnych – jest sensacją. Sugeruje ono, że w atmosferze tego gazowego olbrzyma muszą unosić się chmury złożone z idealnie kulistych kropel, które przetrwały w ekstremalnych warunkach.
Piekło z nutą piękna
WASP-76b to jedna z najbardziej ekstremalnych znanych egzoplanet. Jest zablokowana pływowo – jedną stroną stale zwrócona do swojej gwiazdy.
- Strona dzienna: Temperatury sięgają tu 2400°C, co powoduje parowanie metali.
- Strona nocna: Jest chłodniejsza, co sprawia, że opary żelaza skraplają się i spadają jako żelazny deszcz.
Sygnał glorii został zarejestrowany na wschodniej granicy (terminatorze) planety. Astronomowie z Uniwersytetu w Genewie i Instytutu Astrofizyki i Nauk Kosmicznych w Portugalii, analizujący dane z Cheopsa, uważają, że chmury te mogą składać się nie z wody, lecz z… płynnego żelaza lub innych metali, które w tych warunkach tworzą stabilne, sferyczne aerozole.
Precyzja, która zmienia zasady gry
Wykrycie tak subtelnej zmiany w jasności planety (tzw. krzywej fazowej) było możliwe dzięki niesamowitej stabilności teleskopu Cheops. Przez trzy lata satelita wykonał 23 obserwacje tranzytów WASP-76b.
To jak próba dostrzeżenia koloru skrzydeł komara z odległości kilometra, podczas gdy ten komar lata wokół reflektora stadionu – komentuje dr Olivier Demangeon, główny autor publikacji w Astronomy & Astrophysics.
Odkrycie to otwiera nowe drzwi w badaniach egzoplanetarnych. Obecność glorii mówi nam o stabilności atmosfery (brak silnych turbulencji w tym konkretnym regionie) oraz o kształcie i rozmiarze cząsteczek tworzących chmury. To pierwszy krok do prawdziwej meteorologii galaktycznej.
Źródła:
- ESA Science & Exploration: Cheops detects potential glory on hellish exoplanet (Dec 4, 2025)
- Astronomy & Astrophysics: Asymmetry in the atmosphere of the ultra-hot Jupiter WASP-76b (2025)
- University of Geneva Press Release: The first extrasolar glory.
Opracowanie: Agnieszka Nowak
