Tajemnicze, pierścieniowe struktury, znane jako ORC, wciąż zaskakują naukowców. Międzynarodowy zespół, przy udziale polskiego badacza, zidentyfikował obiekt, który jest nie tylko rekordowo odległy i potężny, ale ma też rzadką podwójną strukturę.
Czym są Nietypowe Kręgi Radiowe (ORC)?
ORC (ang. Odd Radio Circles) to stosunkowo nowe zjawisko w astronomii, wykryte po raz pierwszy zaledwie sześć lat temu. Są to gigantyczne, blade, pierścieniowate struktury złożone z relatywistycznej, namagnesowanej plazmy, widoczne wyłącznie w zakresie radiowym widma elektromagnetycznego. Choć znamy zaledwie garstkę potwierdzonych przykładów, większość z nich ma rozmiary 10-20 razy większe niż nasza Galaktyka Drogi Mlecznej.
Początkowo spekulowano, że ORC mogą być wynikiem fal uderzeniowych po fuzji supermasywnych czarnych dziur lub galaktyk. Jednak najnowsze badania sugerują, że te świetliste pierścienie mogą być w rzeczywistości związane z potężnymi superwiatrami wydmuchiwanymi z galaktyk spiralnych będących ich gospodarzami.
Rekordowe odkrycie: RAD J131346.9+500320
Nowo odkryte źródło, nazwane RAD J131346.9+500320, jest najbardziej odległym i najpotężniejszym Nietypowym Kręgiem Radiowym, jaki dotąd zaobserwowano. Znajduje się ono przy przesunięciu ku czerwieni na poziomie ~0,94, co oznacza, że obserwujemy je, gdy Wszechświat miał zaledwie połowę swojego obecnego wieku.
Co więcej, RAD J131346.9+500320 posiada nie jeden, lecz dwa przecinające się pierścienie – to zaledwie drugi taki przykład w historii obserwacji, co rodzi więcej pytań niż odpowiedzi.
Rola Nauki Obywatelskiej i LOFAR
Odkrycia dokonano dzięki platformie nauki obywatelskiej RAD@home Astronomy Collaboratory oraz europejskiemu radioteleskopowi Low-Frequency Array (LOFAR), który jest największym i najbardziej czułym radioteleskopem niskiej częstotliwości na świecie. To pierwszy ORC odkryty za pomocą nauki obywatelskiej i pierwszy zidentyfikowany dzięki LOFAR.
Dr Ananda Hota, założyciel RAD@home, podkreśla, że ORC-e są jednymi z najbardziej fascynujących i tajemniczych struktur, jakie kiedykolwiek widzieliśmy, a ich badanie może dostarczyć kluczowych informacji na temat koewolucji galaktyk i czarnych dziur.
Polski Wkład w Badania Tajemniczych Pierścieni
W badaniach nad nowym ORC oraz dwoma innymi potężnymi, nietypowymi obiektami, o których informuje publikacja, brał udział Dr Pratik Dabhade z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Warszawie.
Dr Dabhade zaznaczył, że te odkrycia dowodzą, iż ORC-e nie są odosobnionymi kuriozami, ale należą do szerszej rodziny egzotycznych struktur plazmowych, kształtowanych przez dżety i wiatry czarnych dziur oraz ich otoczenie. Fakt, że odkryli je astronomowie amatorzy, dodatkowo podkreśla wagę ludzkiej zdolności rozpoznawania wzorców, nawet w erze uczenia maszynowego.
Na ilustracji: Optyczny obraz RGB z przeglądów Legacy Surveys, na który nałożono emisję radiową w kolorze czerwonym z przeglądu nieba LOFAR Two-Metre Sky Survey (LoTSS), ukazujący „Nietypowy Krąg Radiowy” (ORC) RAD J131346.9+500320.
Źródło obrazu: RAD@home Astronomy Collaboratory (Indie) | Licencja: Uznanie autorstwa (CC BY 4.0).
Źródła Informacji
- Artykuł źródłowy RAS: Most powerful 'odd radio circle’ to date is discovered (Royal Astronomical Society).
- Publikacja naukowa: Hota, A., Dabhade, P. et al. (2023). RAD@home discovery of extragalactic radio rings and odd radio circles: clues to their origins. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. DOI: 10.1093/mnras/staf1531.
Opracowanie: Agnieszka Nowak
