Nowy, spektakularny portret Mgławicy Motyla z teleskopu Gemini South
Motyl na 25-lecie Gemini South
Międzynarodowe Obserwatorium Gemini świętuje 25 lat od ukończenia swojej infrastruktury, a z tej okazji teleskop Gemini South w Chile przygotował wyjątkowy prezent – nowe, niezwykle szczegółowe zdjęcie Mgławicy Motyla NGC 6302. Ten osobliwy obłok gazu i pyłu, przypominający kosmicznego motyla w locie, został wybrany jako cel obserwacji przez uczniów w Chile w ramach konkursu związanego z rocznicą pierwszego światła Gemini South.
Czym jest Mgławica Motyla?
NGC 6302 to tzw. mgławica planetarna, czyli chmura gazu i pyłu wyrzucona przez umierającą gwiazdę o masie podobnej lub nieco większej od Słońca. W centrum mgławicy znajduje się niezwykle gorąca gwiazda, która zrzuciła swoje zewnętrzne warstwy i będzie stopniowo ewoluować w białego karła, oświetlając i jonizując otaczający ją materiał. Charakterystyczny motyli kształt powstaje, gdy wyrzucany gaz nie rozchodzi się równomiernie, lecz jest kanalizowany w dwa przeciwległe, rozległe płaty przypominające skrzydła.
Co nowego w tym zdjęciu?
Nowy obraz z Gemini South ukazuje subtelne struktury gazu w skrzydłach mgławicy, w tym obszary, gdzie wolniej poruszający się materiał tworzy ciało motyla, a szybsze, węższe wypływy rzeźbią delikatne skrzydła. Zastosowanie instrumentów pracujących w różnych filtrach pozwoliło rozróżnić rejony zdominowane przez zjonizowany wodór (czerwienie) i tlen (błękity), co daje astronomom wskazówki na temat temperatury oraz składu chemicznego gazu. Tak wysoka rozdzielczość umożliwia badanie, jak zmieniają się wypływy materii z centralnej gwiazdy w czasie i jak oddziałują z otaczającym ośrodkiem międzygwiazdowym.
Dlaczego to ważne dla przyszłości Słońca?
Mgławice planetarne takie jak NGC 6302 są zapowiedzią losu, jaki czeka Słońce za kilka miliardów lat, gdy również zrzuci swoje zewnętrzne warstwy i pozostawi po sobie białego karła otoczonego świecącą otoczką gazu. Analizując strukturę i skład mgławic planetarnych, astronomowie lepiej rozumieją, jak gwiazdy podobne do Słońca oddają do przestrzeni kosmicznej cięższe pierwiastki, z których później powstają nowe gwiazdy i planety.
Gemini South – teleskop z dwiema półkulami nieba
Gemini South to jeden z dwóch bliźniaczych teleskopów Międzynarodowego Obserwatorium Gemini, zlokalizowany na Cerro Pachón w Chile; drugi – Gemini North – znajduje się na Mauna Kea na Hawajach. Dzięki takiemu rozmieszczeniu para teleskopów zapewnia astronomom dostęp praktycznie do całego nieba, umożliwiając obserwacje zarówno obiektów północnej, jak i południowej półkuli nieba.
Edukacja i nauka ręka w rękę
Wybór celu obserwacji przez uczniów w Chile podkreśla, jak ważne w nowoczesnej astronomii jest łączenie badań naukowych z edukacją i zaangażowaniem społecznym. Tego typu inicjatywy pomagają młodym ludziom zobaczyć, że wielkie teleskopy nie są abstrakcyjnymi maszynami, lecz narzędziami, które mogą współtworzyć – choćby wybierając obiekty do obserwacji – także przyszli naukowcy.
Źródło:
- International Gemini Observatory / NSF NOIRLab – „Gemini South Celebrates 25th Anniversary With Stunning Snapshot of the Butterfly Nebula”, komunikat prasowy, 26 listopada 2025.
- Friends of NASA – opis i materiał edukacyjny o Mgławicy Motyla NGC 6302.
- Materiały popularnonaukowe i agencyjne dotyczące struktury i ewolucji mgławic planetarnych.
Opracowanie: Agnieszka Nowak
