VLT ujawnia „oliwkowy” wybuch supernowej SN 2024ggi — oglądamy eksplozję, gdy dopiero przebija powierzchnię gwiazdy
Najnowsze odkrycia
Błyskawiczne obserwacje – zaledwie 26 godzin po detekcji
Supernowa SN 2024ggi, zlokalizowana w galaktyce NGC 3621 (około 22 miliony lat świetlnych), została ponownie zbadana przez Very Large Telescope (VLT) ESO zaledwie 26 godzin po pierwszym wykryciu.
To bardzo rzadka sytuacja — astronomowie mieli tylko krótką, ulotną szansę uchwycić eksplozję tuż w momencie, gdy fala uderzeniowa (tzw. shock breakout) przebija powierzchnię gwiazdy.
Kształt wybuchu: asymetria odkryta dzięki spektropolarymetrii
Dzięki instrumentowi FORS2 na VLT, astronomowie przeprowadzili spektropolarymetrię — analizując polaryzację światła pochodzącego z supernowej.
Okazało się, że początkowy wyrzut materii ma kształt oliwki – nie jest kulisty, co oznacza, że eksplozja była osiowo wydłużona.
Następnie, w miarę rozprzestrzeniania się materii, struktura spłaszcza się, ale zachowuje tę samą oś symetrii.
Konsekwencje dla modeli supernowych pochodzących od masywnych gwiazd
Takie „oliwkowe” kształty eksplozji stawiają wyzwanie niektórym dotychczasowym modelom supernowych pochodzących od masywnych gwiazd, które zakładały bardziej losowe lub bardzo asymetryczne wyrzuty materii.
Wskazuje to na mechanizm wybuchu, w którym odgrywają rolę pola magnetyczne lub inne czynniki nadające eksplozji regularną, osiową symetrię.
Według astronomów to odkrycie może być uniwersalne: „wiele masywnych gwiazd może eksplodować w podobny sposób” — co otwiera nową perspektywę w badaniach śmierci gwiazd.
Znaczenie odkrycia
- Nowe spojrzenie na geometrię wybuchów supernowych: Fakt, że eksplozja ma oś symetrii i regularny kształt, może pomóc ulepszyć modele mechanizmu wybuchu — wpływa to na zrozumienie, jak masywne gwiazdy umierają i co zostaje po supernowej (czarna dziura? gwiazda neutronowa?).
- Wartość bardzo wczesnych obserwacji: Obserwacje zaledwie dzień po wykryciu dały unikalny wgląd w „moment zerowy” eksplozji — coś, co rzadko można uchwycić, bo fala uderzeniowa szybko się rozwija i zmienia.
- Test dla fizyki wybuchu: Asymetryczny, osiowy kształt może wskazywać, że pola magnetyczne lub inne struktury w masywnej gwieździe odgrywają kluczową rolę w procesie kolapsu i rozbłysku.
- Wpływ na modele populacyjne supernowych: Jeżeli takie geometryczne cechy są typowe, to może to oznaczać, że przyszłe symulacje ewolucji gwiazd powinny uwzględniać osie symetrii i nie zakładać prostych, sferycznych modeli.
Źródła:
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
